Γλωσσάρι | Ενημερώσου... είναι μεταδοτικό!

Αδρανοποιημένο εμβόλιο

Ένα εμβόλιο που περιέχει ζωντανούς ιούς οι οποίοι όμως έχουν αδρανοποιηθεί (είναι εξασθενημένοι) με φυσικές ή χημικές διεργασίες. Αυτοί οι εξασθενημένοι προκαλούν ανοσιακή απάντηση χωρίς να προκαλέσουν την ίδια την ασθένεια. Παραδείγματα τέτοιων εμβολίων είναι το εμβόλια ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας και το εμβόλιο ανεμευλογιάς.

Ανεμευλογιά (ή αλλιώς Ανεμοβλογιά)

Μία λοίμωξη η οποία οφείλεται στον ιό του έρπητα ζωστήρα. Είναι συνήθης παιδική ασθένεια, αλλά αν εκδηλωθεί σε ενήλικες είναι πιο σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία. Είναι εξαιρετικά μεταδοτική και το βασικό της σύμπτωμα είναι το εξάνθημα, μικρές κόκκινες κηλίδες που μοιάζουν με τσιμπήματα από έντομα.

Ανεπιθύμητη ενέργεια

Αντίδραση σε ένα εμβόλιο που είναι επιβλαβής και ακούσια.
Οι συχνότερες αντιδράσεις στα εμβόλια είναι τοπικές, όπως πόνος, κοκκινίλα και πρήξιμο στο σημείο του εμβολιασμού ή γενικές, όπως πυρετός, κακουχία, πονοκέφαλος, φαγούρα, εξάνθημα και σπανίως, γενικευμένη αλλεργική αντίδραση.

Ανοσία

Η ικανότητα ενός οργανισμού να αμύνεται ενάντια σε εξωτερικούς βλαβερούς παράγοντες (π.χ. ιούς, βακτήρια) έτσι ώστε να μην υφίσταται τις συνέπειες τους. Την ικανότητα αυτή την αποκτά ο οργανισμός είτε με τη βοήθεια των εμβολίων είτε εξαιτίας μιας προηγούμενης λοίμωξης με τον ίδιο παράγοντα.

Ανοσιακή απάντηση

Η αντίδραση του οργανισμού σε ξένα παθογόνα ώστε να εξουδετερωθούν ή να εξολοθρευτούν, αποτρέποντας έτσι τις νόσους ή τις βλάβες που αυτά τα παθογόνα μπορεί να προκαλέσουν. Η αντίδραση αυτή προϋποθέτει πως ο οργανισμός αναγνωρίζει το παθογόνο ως «μη-δικό του» ή ξένο.

Ανοσιακή μνήμη

Η ιδιότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να ‘θυμάται’ ένα μολυσματικό παράγοντα (ιό, βακτήριο, μύκητα ή παράσιτο) που έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν, με αποτέλεσμα όταν ξανασυναντήσει τον ίδιο ακριβώς παράγοντα στο μέλλον να τον αντιμετωπίζει γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα.

Ανοσοκαταστολή

Η κατάσταση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου δεν μπορεί να τον προστατεύσει από ασθένειες. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκληθεί είτε από κάποια ασθένεια (π.χ. λοίμωξη από τον ιό HIV ή καρκίνο) είτε από κάποια φάρμακα (π.χ. χημειοθεραπεία). Άτομα με ανοσοκαταστολή δεν πρέπει να κάνουν αδρανοποιημένα εμβόλια (με ζωντανούς εξασθενημένους οργανισμούς).

Ανοσοποιητικό σύστημα

Ένα σύνθετο σύστημα του οργανισμού υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια στις ασθένειες. Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελείται από πολλά διαφορετικά όργανα, κύτταρα και ιστούς. Η βασική του λειτουργία είναι η αναγνώριση ξένων οργανισμών που εισβάλουν στο σώμα και η καταπολέμηση τους.

Βακτήριο

Μικροσκοπικοί οργανισμοί, που βρίσκονται παντού στο περιβάλλον, και φαίνονται μόνο με μικροσκόπιο. Τα περισσότερα βακτήρια είναι ακίνδυνα και μερικά από αυτά είναι ωφέλιμα για τον άνθρωπο. Παρόλα αυτά κάποια είδη βακτηρίων είναι παθογόνα και προκαλούν λοιμώξεις, όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, και ο πνευμονιόκοκκος.

Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών

Εθνικές συστάσεις οι οποίες καθορίζουν ποια εμβόλια πρέπει να γίνονται και πότε, σύμφωνα με τις τρέχουσες επιδημιολογικές συνθήκες και τις διεθνείς οδηγίες. Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) για τη χώρα μας προτείνεται από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών και αυτό εγκρίνεται από το Υπουργείο Υγείας. Το ΕΠΕ αναθεωρείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να είναι προσαρμοσμένο στις επιδημιολογικές συνθήκες και τα εμβόλια που κυκλοφορούν.

Εμβόλιο

Ένα προϊόν το οποίο αποτελείται από μικρόβια που προκαλούν τις διάφορες νόσους, με τη διαφορά ότι τα μικρόβια αυτά είναι νεκρά ή εξασθενημένα ούτως ώστε να μην μπορούν να προκαλέσουν τη νόσο.Τα εμβόλια βάζουν αυτά τα μικρόβια στον οργανισμό μας, συνήθως με ένεση, και το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά φτιάχνοντας αντισώματα. Τα αντισώματα καταστρέφουν τα μικρόβια του εμβολίου και στη συνέχεια παραμένουν στο σώμα μας προσφέροντάς μας ανοσία. Έτσι, εάν κάποια στιγμή προσβληθούμε από τη συγκεκριμένη νόσο, τα αντισώματα θα είναι εκεί για να μας προστατεύσουν.

Τα εμβόλια βοηθούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα να κάνει τη δουλειά του. Με τη βοήθεια τους αναπτύσσουμε προστασία έναντι μελλοντικών λοιμώξεων, με τον ίδιο τρόπο που θα γινόταν αν είχαμε εκτεθεί στην πραγματική νόσο. Η διαφορά με τα εμβόλια είναι ότι δεν χρειάζεται να αρρωστήσουμε πρώτα για να αποκτήσουμε προστασία.

Ενεργητική ανοσοποίηση

Ενεργητική ανοσοποίηση σημαίνει εμβολιασμός. Είναι η χορήγηση ενός εμβολίου με σκοπό την πρόκληση ανοσιακής απάντησης από τον οργανισμό, με αποφυγή όμως των κινδύνων που θα απειλούσαν το άτομο αν ερχόταν σε φυσική επαφή με τη νόσο. Με άλλα λόγια, ο οργανισμός αναπτύσσει αμυντικούς μηχανισμούς ενάντια στη νόσο, όπως θα έκανε και σε περίπτωση επαφής με το υπεύθυνο μικρόβιο. Στην περίπτωση των εμβολιασμών όμως, δεν αναμένεται να εμφανιστούν οποιαδήποτε συμπτώματα ή επιπλοκές της ασθένειας και δεν θα χρειαστεί να λάβει το άτομο κάποια θεραπεία.

Επιδημία

Έξαρση μιας ασθένειας που εμφανίζεται σε ένα πληθυσμό σε μια δεδομένη χρονική περίοδο, σε βαθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Μπορεί να περιορίζεται γεωγραφικά σε ένα τόπο ή μια ολόκληρη χώρα. Στην περίπτωση που η επιδημία εξαπλωθεί και εκτός των γεωγραφικών ορίων μιας χώρας, ορίζεται ως πανδημία.

Ερυθρά

Ήπια λοίμωξη από ιό, όπου συνήθως το άτομο δεν καταλαβαίνει ότι νοσεί. Σοβαρότατο όμως πρόβλημα προκαλεί η νόσηση κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, γιατί το έμβρυο μπορεί να πάθει σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες. Κύριο σύμπτωμα της λοίμωξης είναι η εμφάνιση εξανθήματος στο πρόσωπο που απλώνεται στον κορμό και στα άκρα και συνήθως εξασθενεί μετά από τρεις ημέρες.

Ηπατίτιδα Β

Η ηπατίτιδα Β είναι μια ασθένεια η οποία προκαλεί φλεγμονή του ήπατος (συκωτιού) και οφείλεται στον ιό της ηπατίτιδας B (γνωστός και ως HBV). Η οξεία ηπατίτιδα Β περιλαμβάνει συμπτώματα όπως φλεγμονή του ήπατος, εμετό, ίκτερο και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο. Η χρόνια ηπατίτιδα Β μπορεί να προκαλέσει κίρρωση του ήπατος καθώς και καρκίνο του ήπατος. Ο ιός μεταδίδεται με την έκθεση σε μολυσμένο αίμα ή σε άλλα βιολογικά υγρά, όπως κατά τη σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη.

Ιός

Μικροσκοπικός οργανισμός ο οποίος δρα μολύνοντας τα κύτταρα ενός οργανισμού, ενσωματώνοντας το γενετικό του υλικό στα γονίδια των κυττάρων αυτών, και χρησιμοποιώντας τα για τον πολλαπλασιασμό του. Οι ιοί δεν επηρεάζονται από τη χρήση αντιβιοτικών, τα οποία χρησιμοποιούνται για να καταπολεμήσουν τα βακτήρια. Κοινά νοσήματα που προκαλούνται από ιούς είναι η ανεμευλογιά, η ιλαρά, η ερυθρά, η παρωτίτιδα και οι ηπατίτιδες.

Καθυστέρηση εμβολιασμού

Όταν δεν τηρείται το συνιστώμενο πρόγραμμα εμβολιασμού, συνεπώς δεν έχουν γίνει οι δόσεις ενός εμβολίου στη σωστή χρονική στιγμή. Κατά το διάστημα της καθυστέρησης μιας δόσης, το παιδί μπορεί να μην προστατεύεται από τη νόσο για την οποία εμβολιάστηκε.

Κοκκύτης

Ο κοκκύτης είναι οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια παροξυσμικού σπασμωδικού βήχα και συχνά καταλήγει σε εμετό. Ο κοκκύτης οφείλεται σε ένα βακτήριο το οποίο προσβάλλει τα κύτταρα των βρόγχων προκαλώντας φλεγμονή. Μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά που είναι κάτω του 1 έτους. Όταν το παιδί είναι άρρωστο από κοκκύτη οι αναπνοές του είναι επιπόλαιες (δεν είναι ρυθμικές) και βήχει συνέχεια.

Λοίμωξη

Η ύπαρξη ενός αριθμού μικροβίων σε ένα σημείο του οργανισμού όπου φυσιολογικά δεν υπάρχουν και άμεσα ή έμμεσα, μέσω της τοξικότητάς τους, προκαλούν αντίδραση φλεγμονής που συνοδεύεται και από τα κλινικά συμπτώματα της κάθε λοίμωξης. Μπορεί να προκληθεί από οποιονδήποτε μικροοργανισμό (βακτήρια, μύκητες, ιούς, παράσιτα).

Μηνιγγίτιδα

Η μηνιγγίτιδα είναι η φλεγμονή (πρήξιμο, ερεθισμός) των μεμβρανών που καλύπτουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό (μήνιγγες), και μπορεί να προκαλέσει μόνιμη εγκεφαλική βλάβη ή και θάνατο.
Η μηνιγγίτιδα προκαλείται συνήθως από βακτήρια και ιούς. Η ιογενής μηνιγγίτιδα είναι πολύ συχνή αλλά σπάνια θανατηφόρα. Παρουσιάζει ήπια συμπτώματα και συνήθως οι ασθενείς γίνονται καλά χωρίς κάποια θεραπεία. Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι πιο σπάνια, συγκριτικά με την ιογενή, αλλά πιο επικίνδυνη έως και θανατηφόρα, σε κάποιες μορφές της. Συχνά αίτια τα οποία προκαλούν βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος, ο αιμόφιλος ινφλουένζας τύπου b, ο στρεπτόκοκκος, το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης κ.α.

Παρωτίτιδα

Η παρωτίτιδα (μαγουλάδες) είναι μία οξεία νόσος που προκαλείται από τον ιό της παρωτίτιδας και χαρακτηρίζεται από επώδυνη διόγκωση των σιελογόνων αδένων που ονομάζονται παρωτίδες. Η λοίμωξη οδηγεί συνήθως σε ανοσία εφόρου ζωής. Βρέφη μέχρι 6 μηνών δεν παθαίνουν παρωτίτιδα, εάν η μητέρα τους είχε νοσήσει στο παρελθόν από παρωτίτιδα.

Πνευμονιόκοκκος

Ο πνευμονιόκοκκος είναι ένα βακτήριο το οποίο εισβάλλει στον οργανισμό από το ρινοφάρυγγα και μπορεί να προκαλέσει μια σειρά νοσημάτων, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο σοβαρά. Μπορεί να προσβάλλει το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας οξεία μέση ωτίτιδα, το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας πνευμονία και βρογχίτιδα, ή να εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος και μέσω αυτής να προκαλέσει διεισδυτική νόσο όπως μηνιγγίτιδα, σηψαιμία και πνευμονία.

Πολυδύναμα εμβόλια

Δυο ή περισσότερα εμβόλια τα οποία χορηγούνται ταυτόχρονα με μια ένεση, έτσι ώστε να μειώσουν τον αριθμό των ενέσεων για τα παιδιά. Είναι εξίσου δραστικά με τα μεμονωμένα-μονοδύναμα εμβόλια, και δίνουν την ευκαιρία στον παιδίατρο να προστατέψει το παιδί από πολλούς μικροοργανισμούς με μια μόνο ένεση. Παραδείγματα τέτοιων εμβολίων είναι το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς και το εξαπλό εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη-πολιομυελίτιδας-ηπατίτιδας Β-αιμόφιλου της ινφλουένζας τύπου b.

Πολυομυελίτιδα

Η πολιομυελίτιδα, η οποία συχνά ονομάζεται και παιδική παράλυση, είναι λοίμωξη από ιό που μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με το φτέρνισμα, το βήχα ή το άγγιγμα άλλων ατόμων που δεν έχουν πλύνει τα χέρια τους. Όταν ο ιός εισέλθει στο σώμα, εξαπλώνεται στο αίμα, τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη μέσω των νευρικών ινών.Ορισμένοι άνθρωποι προσβάλλονται από τον ιό και δεν έχουν καθόλου συμπτώματα. Ωστόσο, άλλοι εμφανίζουν πυρετό, πονοκέφαλο, εμετούς και έντονους πόνους στους μυς. Τα παιδιά μπορεί να είναι εξουθενωμένα και να έχουν δυσκαμψία στον αυχένα και την πλάτη. 1 στα 100 παιδιά προσβάλλεται από βαριά μορφή πολιομυελίτιδας, που συνεπάγεται παράλυση (ανικανότητα κίνησης άνω και κάτω άκρων εφ’ όρου ζωής), ενώ μερικά παιδιά μπορεί και να πεθάνουν.

Πολυσακχαριδικό εμβόλιο

Εμβόλιο το οποίο αποτελείται από μακρές αλυσίδες σακχάρων, οι οποίες προέρχονται από το κάλυμμα που περιβάλει την επιφάνεια κάποιων βακτηρίων. Παραδείγματα πολυσακχαριδικών εμβολίων είναι το εμβόλιο του πνευμονιοκκόκου, το μηνιγγιτιδοκοκκικό εμβόλιο και το εμβόλιο του αιμόφιλου της ινφλουένζας b.

Ροταϊός

Ο ροταϊός είναι ένας ιός ο οποίος αποτελεί την κύρια αιτία οξείας γαστρεντερίτιδας (διάρροια και έμετος) σε μικρά παιδιά. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μία επιδημιολογική μελέτη σε παιδιά έως 5 ετών, υπολογίζεται ότι ο ροταϊός ευθύνεται για περίπου 50% των επισκέψεων στα επείγοντα περιστατικά ή των νοσηλειών λόγω οξείας γαστρεντερίτιδας.

Συζευμένο εμβόλιο

Τα συζευγμένα εμβόλια παράγονται όταν οι πολυσακχαρίτες από το το εξωτερικό περίβλημα ενός μικροβίου ενωθούν (διαδικασία σύζευξης) με μια πρωτεΐνη «φορέα». Η σύζευξη αυτή βοηθά τον οργανισμό να παράγει Β-κύτταρα μνήμης, τα οποία με την σειρά τους ‘θυμούνται’ το μικρόβιο για μακρύ χρονικό διάστημα, έως και δια βίου, παράγοντας πολλά και εξειδικευμένα αντισώματα για να το αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα όταν χρειαστεί.

Τέτανος

Μια λοιμώδης ασθένεια η οποία προκαλείται από το βακτήριο «κλωστρίδιο του τετάνου» (Clostridium Τetani), το οποίο παράγει τη νευροτοξίνη «τετανοσπασμίνη» και βρίσκεται άφθονο στο έδαφος, τη σκόνη και τις κοπριές. Η τετανοσπασμίνη προκαλεί σπασμούς των σκελετικών μυών όπως της γνάθου, των μασητήρων, του προσώπου, και των αναπνευστικών μυών. Η μόλυνση γενικά συμβαίνει μέσω ενός μολυσμένου τραύματος και συχνά περιλαμβάνει ένα κόψιμο ή μια βαθιά πληγή.

Ωτίτιδα

Η ωτίτιδα αποτελεί ένα από τους πιο συνηθισμένους λόγους που οι γονείς πηγαίνουν τα παιδιά τους στο γιατρό. Ενώ υπάρχουν διάφοροι τύποι ωτίτιδων, η πιο κοινή καλείται «μέση ωτίτιδα» γιατί προσβάλλει το μέσο αυτί, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο τύμπανο και τον λαβύρινθο. Τα συμπτώματα παρουσιάζονται συνήθως ύστερα από ίωση, κρυολόγημα, γρίπη, ιγμορίτιδα, και οφείλονται κυρίως σε μικρόβια όπως ο σταφυλόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο στρεπτόκοκκος.